‘Waarom zoeken jullie naar verbanden tussen griep en stress?’, vroeg een van de griepmeters aan het Grote Griepteam. Omdat we kritische griepmeters zo waarderen, hierbij een uitgebreid antwoord.
Als er een leeuw of neushoorn op je af komt stormen is het raadzaam snel te handelen. Alle concentratie moet gericht op de ontsnappingsroute en het lichaam moet per direct klaar staan voor inspanning (vlucht!). Dit is in een notedop precies de werking van het hormoon cortisol. De hersenen geven dit stofje af wanneer de eigenaar van het brein ‘stress’ (of concreter: levensbedreiging) ervaart. De bloedvaten in de spieren verwijden zich zodat er meer zuurstof beschikbaar komt voor verbranding (rennen!), het hart gaat sneller kloppen, bloeddruk gaat omhoog en eventuele pijn wordt onderdrukt – het vege lijf moet eerst gered! Cortisol heeft zo in vroeger tijden, toen mensen nog in berenvellen rondliepen, velen gered van levensbedreigende situaties, zoals hongerige roofdieren. Bijkomstig effect van cortisol is dat het de afweerreactie tegen ziekteverwekkers onderdrukt. Da’s niet zo’n ramp als je even een tijdje druk bent een leeuw af te schudden, maar de tijden zijn veranderd.
Niet chique
Stress zoals we die nu ervaren, vindt zijn oorzaak niet langer in roofdieren. Toch werkt de lichaamsreactie op stress nog steeds hetzelfde. Wie stress ervaart – door hoge werkdruk, een baas die je op voortdurend op je nek zit of dertigduizend klusjes die op die ene zaterdag nog afmoeten – maakt zolang de stress duurt coritsol aan en voelt een zekere staat van paraatheid. Actie! Dit is de vroegere neiging om te vluchten of te vechten. Gezien het niet zo chique is om bij het verschijnen van de baas de kamer uit te vluchten of een flinke knal te verkopen, lossen moderne mensen stress tegenwoordig anders op. We gaan een rondje rennen, mediteren, slaan met een deur of bedenken andere manier om ermee om te gaan. Wie zijn stress (of: zijn stressveroorzaker) niet los kan laten, en dus chronisch een hoog cortisolgehalte heeft, staat echter voor een probleem.
Energie voor niets
Langdurige stress levert voortdurende aanmaak van het stresshormoon cortisol en onderdrukt dus constant de lichaamsafweer tegen ziekteverwekkers. Behalve dat voortdurende ‘vlucht of vecht paraatheid’ bakken met energie opslokt zonder dat je daar echt iets aan hebt, kan het je ook een fikse griep opleveren; dat is tenminste in theorie het gevolg. Elk virusje waar je tegenaan loopt zou dan zonder veel omhaal de lichaamscellen bereiken omdat het stresshormoon ervoor zorgt dat energie niet wordt aangewend voor de afweer, maar voor die staat van paraatheid in stand te houden. Of het in de praktijk ook zo werkt is nog niet helemaal duidelijk.
Wetenschappers hebben aleen nog een sterk vermoeden dat stress vatbaarder maakt voor ziekte. Indirect is dat ook wel gemeten; mensen die zeggen veel stress te ervaren zeggen ook vaker lichamelijke klachten te hebben. Maar vaak zijn dat vage klachten en is niet duidelijk of die direct veroorzaakt worden door stress. De grote griepmeting wil een duit in het wetenschappelijke zakje doen en hoopt met de gegevens van u allemaal samen meer duidelijkheid te verschaffen. Als de regel ‘stress vermindert afweer’ opgaat, dan moet dat meetbaar zijn onder de griepmeters. Als nu blijkt dat onder de meters die flinke stress rapporteerden significant veel meer gevallen van griep zijn voorgekomen, dan is dat een sterke aanwijzing voor de wetenschap en is er werk aan de winkel. Vragen als hoeveel stress precies bepalend is om zeker ziek te worden, of hoeveel minder tijd een stressvrij persoon dan ziek is, worden dan de moeite waard om in te duiken.
Mens in berenvel
Maar voor het zover is, moeten eerst de data nog verzameld. Daarmee gaan we door tot eind april. Samen met twintigduizend anderen helpt u ons mee om meer inzicht te verkrijgen in alle aspecten van griep. En de laatste die dat had kunnen bedenken is wel die mens in berenvel, op de vlucht voor zijn leeuw.
Gezondheid!
1 november 2004 00:00
