Maandag publiceerde het Geneesmiddelenbulletin een uitgebreid artikel over de werkzaamheid en effectiviteit van griepvaccinatie. Bij gezonde mensen tussen 16 en 65 jaar heeft de prik slechts een matig effect als het gaat om het verminderen van griepsymptomen en het aantal dagen dat mensen ziek thuis blijven. Ook is niet aangetoond dat vaccinatie complicaties bij griep of het overdragen van het griepvirus naar andere personen kan voorkomen.
Er is volgens het Geneesmiddelenbulletin geen bewijs dat griepvaccinatie van personeel in de gezondheidszorg kan voorkomen dat ouderen griep, andere luchtweginfecties of longontsteking krijgen. En over de werkzaamheid van de griepprik bij kinderen onder 16 jaar en ouderen boven 65 jaar kunnen überhaupt geen conclusies getrokken worden.
Het Geneesmiddelenbulletin baseert zich hierbij op verschillende Cochrane reviews die tussen 2008 en 2011 verschenen. Een Cochrane review is een uitgebreid literatuuronderzoek waarin alleen studies worden meegenomen die voldoen aan vrij strenge eisen. Eén van die eisen is bijvoorbeeld dat in de studie gebruik is gemaakt van een testgroep en een controlegroep en dat de proeven dubbelblind zijn uitgevoerd.
Brede bescherming
Woensdag publiceerden Amerikaanse wetenschappers in vakblad _The Lancet Infectious Diseases_ hun eigen uitgebreide literatuuronderzoek naar griepvaccinatie. En zij zijn in hun selectie zelfs nog iets strenger geweest dan de Cochrane reviews. Alleen studies waarin met laboratoriumtests werd aangetoond dat proefpersonen wel of niet geïnfecteerd waren met het griepvirus mochten meedoen. Door dat criterium bleven uit een selectie van bijna 6000 onderzoeksartikelen uiteindelijk 73 studies over.
Uit die studies blijkt dat vaccinatie wel werkt, maar niet zo goed als tot nu toe werd gedacht. De prik voorkomt bij gezonde volwassenen geen 70 tot 90% van de griepgevallen, maar slechts 59%. En die 59% wordt alleen gehaald in seizoenen dat de virusstammen in de griepprik goed aansluiten bij de virussen die op dat moment rond gaan. Als die match niet zo goed is, daalt de effectiviteit van het griepvaccin naar ongeveer 44%.
De Amerikanen pleiten dan ook voor het ontwikkelen van vaccins die een brede bescherming bieden tegen verschillende griepvirussen. Dan is de effectiviteit van de griepprik ook niet meer zo afhankelijk van de virussen die in een bepaald seizoen rondgaan. Tot zulke vaccins er zijn blijft de jaarlijkse griepprik voor mensen uit risicogroepen aan te raden, schrijven zij in _The Lancet_. Dat is nu immers de enige manier om de kans op het krijgen van griep te verkleinen.
Einde aan de twijfel
De discussie over de werkzaamheid van de griepprik laait regelmatig op aan het begin van een griepseizoen. Dat komt met name doordat het zo lastig is de werkzaamheid en de effectiviteit van griepvaccinatie te onderzoeken.
Ten eerste is het nog niet zo makkelijk om ‘echte’ griep betrouwbaar vast te stellen. Dat kan eigenlijk alleen met een laboratoriumtest. Stel dat er in een griepseizoen weinig griepvirussen rondgaan, maar er zijn wel veel mensen snipverkouden. Als die verkoudheden ten onrechte worden aangemerkt als griep dan is de uitkomst van het onderzoek waarschijnlijk dat de griepprik niet werkt. De Amerikanen hebben in hun literatuurstudie al rekening gehouden met dit probleem door alleen onderzoeken te selecteren waarin wel een laboratoriumtest bij de proefpersonen werd uitgevoerd. Maar je ziet hoe weinig studies er dan overblijven.
Een tweede probleem is dat het – met name bij ouderen en patiënten uit risicogroepen – moeilijk is om een dubbelblind onderzoek naar de werkzaamheid en effectiviteit van de griepprik op te zetten. In een dubbelblind onderzoek zou je de helft van een groep ouderen of chronisch zieken moeten vaccineren met de griepprik en de andere helft met een placebo. Maar omdat ouderen en chronisch zieke mensen bij een griepinfectie gevaarlijke complicaties kunnen krijgen, is zo’n opzet ethisch onverantwoord.
Naast het ontwikkelen van nieuwe vaccins die beschermen tegen een breder scala aan griepvirussen is het ook zaak verbeteringen aan te brengen in de methoden waarmee de werkzaamheid en effectiviteit van die vaccins worden onderzocht. Alleen met goed onderzoek kan de werking van de griepprik juist in kaart worden gebracht en komt er wellicht een einde aan de steeds terugkerende twijfel.
27 oktober 2011 12:24
